اصول گفتوگوی همدلانه برای والدین و معلمان
دکتر مرتضی گوهریپور
گفتوگو مهمترین ابزار ایجاد و حفظ رابطه سالم میان اعضای خانواده و مدرسه است. گفتوگوی مؤثر مشکلات را حل یا روشن میکند، از انباشت ناگفتهها جلوگیری میکند و نشانگر سلامت روانی و کارایی روابط است.
زمینههای لازم برای گفتوگوی همدلانه
- شنیدن عمیق و خالصانه: گوش دادن بیحواس و بیقضاوت، با تمرکز کامل روی گوینده.
- اعتمادسازی: پایبندی به رازداری، صداقت و رفتار ثابت.
- اجتناب از قرار دادن مخاطب در حالت دفاعی: دوری از چهار خطای ارتباطی — قضاوت، بازجویی، نصیحت صرف، و تفسیر یکطرفه.
- پرهیز از گفتوگوی مرده: گوش دادن برای فهمیدن، نه فقط برای پاسخ دادن.
چه اهدافی با گفتوگو دنبال میشود
- فهمیدن دیگری آنطور که هست به جای تحمیل دیدگاه خود.
- بیان حق و حقیقت همراه با اجتناب از افتادن در تله اثبات حقانیت.
- حل تعارض به شیوه برنده — برنده و حفظ کرامت طرفین.
سطوح شنیدن (چگونه گوش میدهیم)
- بیتوجهی کامل
- تظاهر به گوش کردن
- گزینش و تحریف مطالب (شنیدنِ انتخابی برای تأیید خود)
- شنیدن بدون درک مقصود
- گوش دادن برای پاسخ دادن (گفتوگوی مرده)
- قیاسگذاری با تجربیات خود (فیلتر کردن حرف دیگران از منظر خود)
- گوش دادن همدلانه — بالاترین سطح که شامل فهم شناختی و عاطفیِ وضعیت طرف مقابل است.
تفاوت همدلی و همدردی
- همدلی: فرآیندی شناختی-عاطفی که تلاش میکند وضعیت ذهنی و عاطفی فرد را بفهمد، بیآنکه لزوماً همه گفتههای او را تأیید کند.
- همدردی: همراهی صرف بر پایه احساسات که ممکن است واقعیتها یا حقایق را نادیده بگیرد. برای گفتوگویی سازنده و آموزنده، همدلی مناسبتر است.
تکنیکها و پیشنهادهای کاربردی برای والدین و معلمان
- بازتاب محتوا: جملههای کوتاه با عبارتهای خودتان تکرار کنید تا طرف مقابل بداند فهمیده شده است.
- بازتاب احساسات: احساسی را که پشت کلمات است، نام ببرید (مثلاً «بهنظر میرسد نگران هستی»).
- ترکیب محتوا و احساس: هم معنی و هم حالِ درونی را در یک یا دو جمله بیان کنید.
- سؤالهای باز: بهجای پرسشهایی که بله/خیر میطلبند، از «چطور؟»، «چه شد که…؟» استفاده کنید.
- اجتناب از نصیحت زودهنگام: ابتدا بفهمید بعد راهحل پیشنهاد کنید؛ تشخیص قبل از تجویز.
- توجه به زبان بدن: ظاهر، حالات چهره، لحن صدا و ژستها پیغام میدهند — هماهنگ و آرام باشید.
- مدل کردن رفتار: بزرگسالان با شیوه شنیدن و پاسخدادن خود، مهارت گفتوگو را به کودکان و نوجوانان منتقل میکنند.
نکتههای کوتاه برای موقعیتهای مدرسهای
- در جلسات با والدین اول گوش کنید، سپس مسائل را دستهبندی کنید و پیشنهادها را مرحلهای ارائه دهید.
- هنگام مواجهه با تعارض، از نشاندادن برتری یا دفاع تند خودداری کنید؛ تمرکز را روی نیازهای رفتاری و آموزشی دانشآموز بگذارید.
- در مواجهه با خانوادهها، همدلی نشان دهید اما آماده بیان شفافِ واقعیتها و پیشنهاد راهحلهای عملی نیز باشید.
برای آموختن بیشتر میتوانید منابعی درباره «گفتوگو بدون خشونت» و «هنر شناخت مردم» مطالعه کنید؛ مطالعه، یادگیری و تمرین مداوم، مهارت گفتوگو را در خانواده و مدرسه تقویت میکند.
مطالب زیر را حتما بخوانید:
قوانین ارسال دیدگاه در سایت
- چنانچه دیدگاهی توهین آمیز باشد و متوجه اشخاص مدیر، نویسندگان و سایر کاربران باشد تایید نخواهد شد.
- چنانچه دیدگاه شما جنبه ی تبلیغاتی داشته باشد تایید نخواهد شد.
- چنانچه از لینک سایر وبسایت ها و یا وبسایت خود در دیدگاه استفاده کرده باشید تایید نخواهد شد.
- چنانچه در دیدگاه خود از شماره تماس، ایمیل و آیدی تلگرام استفاده کرده باشید تایید نخواهد شد.
- چنانچه دیدگاهی بی ارتباط با موضوع آموزش مطرح شود تایید نخواهد شد.
نظرات کاربران